สิ่งมีชีวิตที่อยู่ในธรรมชาติ มีการดำรงชีวิตร่วมอยู่กับสิ่งแวดล้อมที่อยู่โดยรอบ สิ่งแวดล้อมมีทั้งสิ่งไร้ชีวิต เช่น น้ำ หิน ฟ้า อากาศ และสิ่งแวดล้อมมีชีวิต ซึ่งอาจเป็นสิ่งมีชีวิตเดียวกับสิ่งมีชีวิตนั้น หรือเป็นสิ่งมีชีวิตต่างชนิดกัน การที่สิ่งมีชีวิตหลายชนิดอยู่รวมกันในบริเวณเดียวกัน เรียกว่า กลุ่มสิ่งมีชีวิตหรือสังคมสิ่งมีชีวิต บริเวณที่อาศัยของกลุ่มสิ่งมีชีวิตอาจแตกต่างกันไป ทั้งบนบกและในน้ำ ตัวอย่างของแหล่งที่อาศัยอยู่บนบก เช่น ในสนามหญ้า บนต้นไม้ ขอนไม้ผุ นาข้าว ในป่า ตัวอย่างของแหล่งที่อาศัยอยู่ในน้ำ เช่น บ่อ บึง ลำธาร น้ำตก ทะเล
กลุ่มสิ่งมีชีวิตที่อยู่ร่วมกันในแหล่งที่อาศัยแห่งเดียวกันมีความสัมพันธ์ซึ่งกันและกัน โดยอาจมีความสัมพันธ์ทั้งในการแก่งแย่ง กรือพึ่งพาอาศัยซึ่งกันและกัน พร้อมกับมีความสัมพันธ์กับสิ่งแวดล้อมของที่อยู่อาศัยที่ส่วนใหญ่เป็นสิ่งไร้ชีวิต เช่น ดิน นำ แสงสว่าง แร่ธาตุ ความสัมพันธ์ระหว่างกลุ่มสิ่งมีชีวิตในแหล่งที่อยู่เดียวกันและสัมพันธ์กับสิ่งแวดล้อมที่ไร้ชีวิต เรียกว่าระบบนิเวศ
ระบบนิเวศ หมายถึง ความสัมพันธ์ระหว่างกลุ่มสิ่งมีชีวิตด้วยกันในกลุ่มสิ่งมีชีวิต และยังสัมพันธ์กับสิ่งไร้ชีวิตภายในแหล่งที่อยู่อาศัย ความสัมพันธ์ทั้งสองลักษณะเกิดในขณะเดียวกัน สิ่งมีชีวิตชนิดใดชนิดหนึ่งจึงไม่สามารถอยู่อย่างโดดเดี่ยว โดยไม่มีความสัมพันธ์กับสิ่งที่อยู่โดยรอบ เช่นเดียวกับการดำรงอยู่ของชีวิตมนุษย์ที่ไม่สามารถอยู่อย่างโดดเดียวได้ จำเป็นต้องอยู่ร่วมกับสิ่งแวดล้อม ดังนั้นมนุษย์จำเป็นต้องรักษาและทะนุบำรุงสิ่งแวดล้อมให้อยู่ในสภาพดี เพื่อการอยู่รอดของมนุษย์เอง
